Misschien verwacht u het niet, en misschien ook wel. Vakbond FNV houdt geregeld discussie- en voorlichtingsavonden over onderwerpen die verder reiken dan ‘de vakbond en de vakbondsstrijd’. Afgelopen woensdagavond bijvoorbeeld kwamen zo’n vijfentwintig mensen bijeen aan de Rooseveltstraat 55a voor een discussie over het basisinkomen. Daarover moet in 2022 een advies worden uitgebracht aan het FNV-congres van 2022. Het gaat om “een beleidsvoorstel dat breed wordt gedragen”. Als er iets is wat de avond in Leiden duidelijk maakte, is het wel dat zoiets als een basisinkomen ongelooflijk veel facetten en vooral implicaties heeft.
Definitie
Het is heel wel mogelijk de conclusie te trekken dat de discussie over het basisinkomen een rommeltje was. Inleider Yde van der Burghs betoog werd geregeld onderbroken door vragen en opmerkingen. Niet omdat hij zo onduidelijk was of zijn verhaal enorm controversieel. Zijn werkdefinitie van basisinkomen is helder: periodiek uitgekeerd, je moet er sóber van kunnen leven, hij moet generiek zijn, individueel, onvoorwaardelijk en zonder gespecificeerd doel worden uitbetaald. Daar begonnen de vragen meteen al. Wat is sober? Wat als je bijzondere omstandigheden kent die dit inkomen te laag maken? Van der Burgh stelde dat voor de FNV “geen doel op zich is, maar een instrument om werk, inkomen en kapitaal eerlijker te verdelen”. Overigens ligt er nu ook een voorstel van FNV Uitkeringsgerechtigden waarin een analogie met de AOW wordt gevolgd – meerpersoonshuishoudens krijgen minder – en een nadrukkelijker in stand houden van sociale zekerheidsaspecten.
Omwenteling
Dat was wat de hele avond speelde. Het basisinkomen kun je feitelijk niet geïsoleerd bekijken. Eén van de aanwezigen concludeert dat eveneens “de oplossing ligt niet alleen bij een basisinkomen. Er is veel meer”. Voor hem zijn dat bijvoorbeeld de effecten van de virtuele (beurs)economie op de reële. De race naar ‘meer, meer, groei, groei’ en de prikkel om met beursgeld méér geld te maken en bedrijfsinvesteringen te verslonzen. Anderen wijzen andere mogelijke effecten. Dat kan gaan over verdringing, maar ook over de vraag wie dan uiteindelijk tegen welk salaris het ‘vieze en ongewenste werk’ gaat doen. Het gaat ook zeer zeker over mensbeelden: hoe denk je dat ‘de mens’ in elkaar zit en reageert.
Gedrag
Van der Burgh wijst op de overeenkomsten met de emancipatiediscussie uit de jaren zestig en zeventig. Ook nu “een felle, onoplosbare discussie over wat mensen dan gaan doen”. Dat bleek woensdagavond ook. Een gedachte-experiment over tijdbesteding uitgaand van een basisinkomen, blijkt moeilijk; er komen ook meteen een hele hoop vragen over het hoe en wat. Waar de een vrijwilligerswerk zal gaan doen, de ander mínder wil gaan werken, zijn er ook mensen die echt helemaal níets willen gaan doen (na een intensieve mantelzorgperiode overigens) of meer actie zullen voeren (“om dat basisinkomen véilig gesteld te houden én te verhogen”). Terecht stelt Van der Burgh vast dat de meeste mensen kiezen voor een oplossing die zal leiden tot minder spanning, minder stress. Een richting die eigenlijk alle onderzoeken naar basisinkomen-experimenten aangeven. Ook in de zaal valt dat terug te horen: lagere kosten voor de zorg, lagere kosten voor criminaliteitsbestrijding.
Gevolgen
Alles duidt er op dat met basisinkomen een veel ingrijpender maatschappelijk discussie wordt gevoerd. Niet voor niets komen er vragen voorbij over de hoogte, over de individualisering, over hypotheken en de wurggreep van banken, over eerlijk verdelen en progressieve belastingtarieven. Wie begint te denken over een basisinkomen, is binnen de kortste keren bezig de samenleving te herontwerpen; zal althans ook in aanraking komen met veel meer aspecten dan die ene vraag: wat als iedereen persoonlijk een gegarandeerd sober inkomen krijgt? John van Oostrom – die later op de avond aandacht vroeg voor het Leids armoedebeleid – wees er bijvoorbeeld dat “verwacht zou kunnen worden dat vervuiling afneemt, omdat het smerig werk dat daarbij hoort veel duurder zal worden”. Ook kunnen gevolgen worden verwacht in de samenlevingsvormen: samenleven wordt niet per sé afgestraft door kortingen. Wat ook voorbij kwam is de vraag naar het financiële systeem. Zou daar niet ook een en ander moeten veranderen? Sterker, moet het niet worden vervangen door een (weer) op ruil gebaseerd systeem? Het zal duidelijk zijn: op dat moment ruiken tegenstanders hun kans om te beweren dat het véél te veel is om voor elkaar te krijgen.
Lastig
Het gáát ook ver. Geld is zó verweven met de samenleving dat een wijziging meteen ook een hele her-oriëntatie op dat weefsel dat samenleving heet, inhoudt. Zo bekeken is (de discussie over) het basisinkomen niets anders dan een effect van een nieuwe maatschappij-inrichting. Dat zou meteen verklaren waarom de experimenten tot nu klein, voortijdig gestopt en vooral vaak onvolkomen zijn. In Nederland wordt bijvoorbeeld wel geëxperimenteerd met andere regimes in de Participatiewet, maar zónder aanpassing van alle andere factoren buiten bereik van die wet. Dat zal evaluatie bemoeilijken. Een evaluatie die al complex wordt omdat verschillende onderzoeksinstituten de experimenten onderzoeken, vertelt Van der Burgh.
Maatschappijvisie
Het zal lastig worden voor de FNV. Het is een ‘poe, poe’-discussie-avond, vanwege de weidsheid. Maar zoals gezegd: misschien is júist die weidsheid wel het belangrijkste signaal en de interesse voor het basisinkomen eveneens een indicatie voor andere maatschappijvisies. Want zoals één van de aanwezigen halverwege de discussie al opmerkte: “we hebben deze (bestaande, JvdS) structuur zelf gewild door deze politieke partijen aan de macht te helpen”. Maar, werd óók opgemerkt, “de invoering van de AOW is ook gelukt. Die was ook zo omstreden (op het punt van effecten op het gedrag van mensen, JvdS) en is toch in heel korte tijd ingevoerd”.
14 reacties
-
Roland Sassen op
-
Emile op
-
Een Leids burger op
-
r op
-
Agnes de haas op
-
Een Leids burger op
-
Joop Böhm op
-
r op
-
Emile op
-
Een Leids burger op
-
Martin Schenderling op
-
Roel Lochmans op
-
r op
-
TrevAnon op
Op dit moment werken we hard aan de lancering van een nieuwe website. Daarom is het tot vrijdag 20 maart 17:00 niet mogelijk om te reageren op berichten. Op onze nieuwe site voorzien we uiteraard weer in de mogelijkheid om te reageren, kijk daarvoor vanaf vrijdagmiddag 17:00 op Sleutelstad.nl. Tot dan!Misschien interessant mijn paper “Transition to Postcapitalism”:https://www.thinsia.com/Transition-to-Postcapitalism.pdf
Als de discussie gaat over basis behoeften, dan zou ik zeggen: iedereen een dak boven zijn hoofd. Er zijn nu te veel daklozen in Nederland. Die daklozen komen pas in aanmerking voor een huurwoning, wanneer ze geen schulden hebben. Voor schuldsanering komen ze pas in aanmerking, als ze een woning hebben. Aan die patstelling zal eerst een oplossing moeten worden geboden. Ik zie de vakbeweging daar geen voorstellen voor bieden.
Het gaat hier om een basisINKOMEN.
Het probleem is dat bij een basisinkomen het vermogen e.d. buiten beschouwing blijft en dat dit inkomen onvoorwaardelijk is.
Nee, niet iedereen is gelijk.
zie:https://nl.wikipedia.org/wiki/Basisinkomen
Overigens kan men de AOW al zien als een soort basisinkomen.
Het huidige systeem met uitkeringen en toeslagen is ook niet ideaal maar doet meer recht aan verschillen tussen de situaties van mensen.
De vraag zou eigenlijk moeten zijn of een (bijstands)uitkering nog steeds voldoende is om in de basisbehoeften te kunnen blijven voorzien met steeds toenemende vaste lasten die steeds minder gecompenseerd worden…
Ja inderdaad, een beter sociaal vangnet i.p.v. socialisme. Klinkt bijna hetzelfde maar moeten we zeker niet verwarren 🙂
De basis inkomen brengen mensen die al niet veel hebben nog meer in de problemen want alle toeslagen vallen dan weg en alles word duurder en niet iedereen kan na hun pensioen of mensen met wajong erbij werken dus nog meer daklozen erbij omdat zij zonder die toeslagen na aftrek van financielelasten niks meer overhouden of te kort komen om nog voor het levensonderhoud te kunnen zorgen dit is mijn bezwaar over de basis inkomen
Zeker Agnes, maar dat bezwaar zou nog ondervangen kunnen worden door de hoogte van zo´n basisinkomen te verhogen. Maar dan wordt het natuurlijk onbetaalbaar. Daarom zie ik zo´n basisinkomen er nog niet komen. (niet realistisch)
Mijn grootste kritiekpunt blijft echter dat zo´n basisinkomen geen recht doet aan verschillen tussen de situaties van mensen. Met toeslagen is dat wel mogelijk.
Het is een schande dat in ons welvarende land bij een aanzienlijk deel van de samenleving armoede en geldnood heerst.
De rijksoverheid moet via een herzien belastingstelsel het financiële voordeel van de automatisering eerlijker verdelen. Van het huidige bureaucratische sociale zekerheidsstelsel dat naar de gemeenten is doorgeschoven, blijft daar dan nog slechts een restant over dat door de gemeenten veel beter ‘te behappen’ is.
In de psychologie is al bekend dat een basisinkomen voor de meeste mensen niet zal stimuleren en dat voor degene die wel meer erbij werken/productief zijn worden afgestraft met belastingen omdat zij dan menen te werken om het basisinkomen te financieren van iedereen die niks kan doen(huidig en rechtvaardig) maar nu dan ook nog voor iedereen die niks wil doen erbij en dat worden er echt heel veel.. Het basisinkomen moet toch ergens vandaan komen. Vaak wordt dat basisinkomen tegenover het “oneerlijke” kapitalisme gezet om dat laatste dat volledig af te schaffen. Er zal nooit een perfect systeem zijn (utopia) en zoals iedereen weet heeft kapitalisme ook nare kanten waar we steeds op bedacht moeten zijn en moeten optreden tegen maar dat maakt het niet slecht in zijn totaal.. Beter een reparatie uitvoeren als je auto niet optimaal loopt dan je auto gelijk weg doen en een andere kopen. Door kapitalisme kunnen we juist goedkoop in onze basisbehoefte voldoen anders zou iedereen voor zichzelf tijd en energie en kennis moeten besteden aan simpel een brood of een mobieltje en dat zal heel veel tijd en geld gaan kosten. Er is een youtube kanaal van een persoon die van niks allerlei huidige behoeftes wil gaan vervullen en zo is hij maanden met 1 bril bezig, kost een hamburger 1500 dollar, een katoenen shirt duurt een paar seizoenen (katoen verbouwen), etc. Gelukkig is er een kapitalist die mijn laptop aanschafbaar heeft gemaakt i.p.v. dat ik in 1 mensenleven waarschijnlijk de kwaliteit hiervan nauwelijks zou kunnen benaderen zou ik het zelf maken.
ELB, Ik maak die koppeling tussen een basisinkomen en een woning bewust. In woningnood kan je niet wonen. Het vakbondsbestuur dat daar nu allerlei verstandige dingen over zegt behoort niet tot de vele daklozen en minima met een schuldenlast. Zonder die koppeling blijft dit salon socialisme.
In Leiden hebben we voor daklozen een daklozenopvang aan de Langegracht bij Nieuwe Energie?binnenvest.
Een woning is een basisbehoefte. Maar dat geldt ook voor mensen die een goed (basis)inkomen hebben maar toch jarenlang op de wachtlijst staan….
kortom: een (basis)inkomen is nog geen garantie op een woning.
.
Overigens maakte ik de koppeling tussen inkomen en huisvesting ook, maar dan op een andere manier: de stijgende vaste lasten (huur, energie) in verhouding tot het inkomen.
Misschien is het wel mogelijk om het kapitalisme, na deze op het eind lopende neoliberale fase, een nieuwe fase te laten ingaan en het via o.a. het invoeren van een basisinkomen veel humaner, menselijker, zelfs beter, te maken.
Grappig dat FvD hier ook mee bezig is, zoals vandaag in de media bleek 👍
Dat heeft het AD verkeerd begrepen of doelbewust fout beweerd, is al op de facebook pagina van FvD op gereageerd.
Of het verkeerd begrepen of doelbewust fout beweerd is laat ik in het midden. Feit is dat het Renaissance instituut een idee voor invoering basisinkomen via een negatieve inkomstenbelasting heeft laten doorrekenen.