Om 19.30 uur staan er al twee enorme rijen voor de Stadsgehoorzaal in Leiden. ‘Vast een concert of zo’ kan een argeloze voorbijganger hebben gedacht. Niets is minder waar: een verkiezingsdebat, georganiseerd door de Plaatselijke Kamer van Leidse Studentenverenigingen. Op voorhand qua aantallen geïnteresseerden al een succes. Sterker, om 20.15 uur is de limiet al lang bereikt, zijn er 1097 bezoekers binnen en kunnen zo’n dertig mensen niet meer naar binnen. In de zaal is het staan, met uitzondering van een beperkt aantal zitplaatsen met het beruchte A4-tje ‘gereserveerd’, of uitwijken naar het balkon. Overal is het vol, en warm.
Chris de Waard en Reanne van Kleef peilden na afloop van het debat de meningen onder bezoekers, deelnemers en presentatoren.
Jong
Donderdagavond was een avond die duidelijk heel veel jonge mensen aansprak. Het leeuwendeel was onder de vijfentwintig, dertig. De vijftigplussers waren op één hand te tellen. Zoals één van hen zei “het is wel mooi te zien hoeveel jongeren hier op af komen en toch zijn geïnteresseerd in politiek. Misschien geschrokken van de Brexit. Het is hún toekomst, langer dan de onze”.
Zweven
Op het podium niet de lijsttrekkers van politieke partijen, maar wel kansrijke lager geplaatsten. Voor Jurre(19) en Gijs(19) is juist dát een van de aantrekkelijke kanten “je ziet nieuwe gezichten”. Of, zoals Jeanine(27) en Willemn(25) er tegenaan kijken “benieuwd naar de verhalen van de ‘kleinere poppetjes’. Die een minder heftige mediatraining kregen”. Of het een keuze dichterbij brengt? “Ik weet het nog steeds niet zeker. Maar het was zeker waardevol”. Dat hoorde je veel ‘ik twijfel’. En ook dat een debat die twijfel niet direct wegneemt. Lisa(21), samen met Bart-Jan(27), vertelt “voor mij is het alleen maar moeilijker geworden. (…) maar uiteindelijk zal het een betere keuze worden”. De ‘zwevende kiezer’ was rijkelijk vertegenwoordigd. Nina(23) zag de aankondiging op Facebook, kwam “maar weet het nog steeds niet”. Richard(28) worstelt ook “ik zou me dieper moeten interesseren in politiek. Geen idee waarop ik moet stemmen”.
Strategisch
Twijfel die wordt gevoed doordat sommigen strategisch willen stemmen “Wilders dwarsbomen” en anderen die tot de vaststelling komen dat ze bij verschillende partijen punten van hun gading vinden. Want wie denkt dat de zaal vast VVD/D66 geöriënteerd is, moet weten dat ook standpunten van SP of GroenLinks donderend applaus kregen. Jort Kelder inventariseerde kort de thema’s die ‘de zaal’ zou willen horen. Een breed scala tekende zich af: onderwijs, eigen risico, huizenmarkt, ontslagrecht, privacy, energietransitie – “zo’n kakker zijn en dan dit onderwerp”, verbaasde Kelder zich – en referendum. Jaap(22), Timo(22) en Marnix(22) vonden dat de avond wel had gebracht wat ze verwachtten “de thema’s waren ook wel thema’s die studenten aanspreken. Maar de debatleiders hadden meer debatleider moeten zijn dan er een eigen show van maken”.
Kwaliteit
Het debat werd wisselend beoordeeld. Maud(27) en Maarten(31) kregen “meer inzicht in standpunten”. Tegelijk vonden ze het “een hoop gepraat, waarbij iedereen opvallend respectvol was”. Charlotte(23) en Laura(20) vonden het “leuk om debat te zien. Maar niet alles was even interessant. Over dat wachtgeld bijvoorbeeld”. Jaap(22), Timo(22) en Marnix(22) vonden het optreden van GroenLinks niet zo sterk “ook slecht te verstaan”. Opvallend waren de opmerkingen die aangaven dat het debat “eigenlijk geen bijdrage (leverde) aan mijn keuze”.
Sociaal
Wat die krap 1100 bezoekers trok, is ook het evenement op zich. Aanwezig zijn bij een debat samen met een heleboel anderen. Tim(22), Koen(21) en Iason(21) zijn er met hun hele dispuut, een mannetje of twintig. Ze willen dit een keer meemaken en verwachten dat het debat “hun mening kan beïnvloeden”. Het zijn ook onderwerpen “die studenten bezig houden, zoals de basisbeurs”. Ilse(21), Simone(21) en Merel(21) haken na een ruim uur toch af “we kunnen niet meer staan. Als we hadden kunnen zitten. We gaan de live stream kijken”. Ook zij twijfelen “interessant, dichtbij en op een semi-toegankelijke manier gebracht. Het heeft niet zozeer geholpen (…) maar het kán wel helpen”. Daan, Hugo en Bauwe (allen 20) verwachten ook niet dat twijfel verdwijnt. “Maar het is ook gewoon leuk, zo’n groot evenement. Ook sociaal”.
Spanningboog
Als de voorzitter van de Eerste Kamer als ‘pauzegast’ het woord krijgt, neemt de toeloop naar de bar toe. Tot dan is het respectvol stil in de zaal, óók achterin. Een verhaal “dat we op de middelbare school al leerden” biedt de kans even frissere lucht te happen en iets te drinken. Vanaf dat moment begint de zaal ook langzaam leeg te lopen. Vermoeidheid – door warmte en het staan – en verslappende aandacht eisen hun tol?
Wachtenden
Pas halverwege de avond kunnen er weer mensen worden toegelaten. De tien hoopvollen die tot een uur of 21.00 uur wachtten op een kans, zijn dan ook weg. “een extra tien mensen binnen laten. Dat met toch kunnen”. “We waren op tijd; om 20.00 uur”. “Zojuist werden er nog wel twee mensen binnen gelaten. Hun kinderen zijn binnen”. Eva(19) en Stella(19) hopen samen met de anderen op een pauze “dan gaan ze roken en kunnen we misschien toch naar binnen”. Ze hopen op “een serieus debat. Waar ook wat verkeerde dingen worden gezegd, die debat oproepen”. De onvermurwbare beveiligers dempen de hoop “nee, koud is het niet. We wachten nog vijf minuten. Tot de sigaret op is”.
Invloed
Wat exact het effect van verkiezingsdebatten is, is een vraag die opkomt als je een avond spreekt met de bezoekers van zo’n debatavond. Dat neemt niet weg dat (grootschalige) debatten blijkbaar ook een sociale functie hebben, náást inhoud. Of, zoals Anneke(21) en Victor(21) dat zeiden “ik weet nog steeds niet wat te stemmen. Maar het kan in ieder geval geen kwaad”.
