De plannen voor een nieuwe faculteit Geesteswetenschappen van de Leidse universiteit hebben een nieuwe fase bereikt nu het College van Burgemeester en Wethouders uitgangspunten voor herontwikkeling hebben vastgesteld. De uitbreiding van de nieuwe ‘Humanities Faculty’ is nodig om het groeiend aantal studenten te kunnen herbergen. Bij de herontwikkeling van het gebied zal rekening gehouden met de wensen om dit onderdeel van de binnenstad een passend onderdeel te laten zijn van het Singelpark. Het nieuwe complex krijgt een opener karakter en zal ook groener zijn.
De groei van de faculteit heeft mogelijk ook gevolgen voor de 58 sociale woningen die op het Doeleneiland staan. De universiteit wil dat de huizen van de Sleutels plaatsmaken voor universiteitsgebouwen. De Sleutels is eigenaar van de woningen maar deze staan op grond van de gemeente. De gemeente stelt als eis dat bij sloop het aantal sociale woningen elders in de stad moet worden gecompenseerd. Het Witte Singel Doelencomplex ligt tussen de Maliebaan en de Doelengracht. Naar verwachting zal alleen het Universiteitsbibliotheekblok (en het historische Arsenaal) blijven staan.
De gemeente ziet in de herontwikkeling een mogelijkheid om de kwaliteit van het gebied te verhogen en beter in te passen in dit deel van de historische binnenstad. Het academische karakter. vol met aan de universiteit verbonden musea, krijgt hierdoor een extra impuls waardoor het gebied nog aantrekkelijker wordt voor studenten, docenten, bewoners en bezoekers.
De gemeente heeft nu aangegeven welke eisen zij stelt voor herontwikkeling en nu is het aan de universiteit om binnen de gestelde eisen te komen met plannen. Naar verwachting zal in 2025 de nieuwe faculteit worden opgeleverd.
19 reacties
-
maarten kersten op
-
eric van 't groenewout op
-
Piet Pekelharing op
-
Piet Pekelharing op
-
een Leids burger op
-
maarten kersten op
-
eric van 't groenewout op
-
wander waterdrinker op
-
eric van 't groenewout op
-
wander waterdrinker op
-
Quetzal op
-
Quetzal op
-
een Leids burger op
-
maarten kersten op
-
Edwin van Duijn op
-
een Leids burger op
-
maarten kersten op
-
Jan Jaap Bedeijn op
-
Arthur op
Op dit moment werken we hard aan de lancering van een nieuwe website. Daarom is het tot vrijdag 20 maart 17:00 niet mogelijk om te reageren op berichten. Op onze nieuwe site voorzien we uiteraard weer in de mogelijkheid om te reageren, kijk daarvoor vanaf vrijdagmiddag 17:00 op Sleutelstad.nl. Tot dan!Zijn ze nou werkelijk gék geworden?! Je reinste kapitaalvernietiging..! De hierboven weergegeven opvatting van de gemeente bevat nets dan holle woorden. Geheel in lijn met het almaar bouwbevorderende beleid van de vorige VVD-wethouder Van Woensel, in wiens periode deze kolderieke plannenmakerij is begonnen, en nu dan van VVD-wethouder Laudy (ex Bouwend Nederland). Heel Leiden een permanente bouwput, ’t is fraai… Al die universitaire gebouwen, van rond de jaren ’80 nog maar, waaraan Leiden en de universitaire wereld aanvankelijk nog erg moesten wennen maar waar docenten, studenten en oud-studenten nu zelfs gehecht zijn, moeten weer worden afgebroken?! Een klap in het gezicht van Rijksbouwmeester Kist die tekende voor de indertijd vooruitstrevende architectuur. Deze zou nu eigenlijk juist de monumentenstatus moeten krijgen. OK, indertijd was het wel erg het tegenovergestelde. Uit angst voor inbreuk op het wel erg als precieus gekoesterde ontwerp mocht er in het begin geen foto of schilderij worden opgehangen, mochten medewerkers en secretaressen geen koffiezet-apparaatjes installeren en mocht verder niets aan het interieur veranderen. Natuurlijk openbaarden zich ook hier en daar gebreken, maar die zijn zolangzamerhand wel verholpen. Nou uitgerekend het gebouw waar het door de glazen daken maar bleef en regelmatig blijft lekken, notabene de Universteits-Bibliotheek waar ruim een miljoen boeken natuurlijk nooit gevaar mogen lopen, mag dan wel blijven staan ! En dan de ook vrij nieuwe sociale woningbouw verwjderen ? Waar haalt corporatie De Sleutels daarvoor de grond- en bestedingsruimte vandaan? En: heeft het College van Bestuur opeens teveel geld? Natuurlijk is er gebrek aan collegezalen, dat is bekend, maar die zoekt de universiteit dan maar elders. Bij haar dependance in Den Haag bijvoorbeeld. Of ze opent nog een campus in Hoofddorp, mooi internationaal-strategisch gelegen, nabij Schiphol…
Hoezo kapitaalvernietiging? Als je tot de conclusie komt dat na dik 30 jaar een grotendeels in de jaren zeventig ontworpen gebouwencomplex uit de tijd is en verdere uitbreiding en doelmatiger beheer in de weg staat, dan is het juist geen kapitaalvernietiging maar op termijn kapitaalbesparend om niet-functionerende centra te herontwikkelen. Jouw reactie is exact dezelfde die in de jaren ’70 en ’80 te horen was toen de universiteit elders in de stad gebouwen verliet om e.e.a. in het WSD te centreren. Ook dat was kapitaalvernietiging, zo werd er geroepen. Maar dat bleek het niet te zijn.
Zo’n foeilelijk gebouw als waar bijv. geschiedenis zit, is allang en breed afgeschreven. Gelukkig maar. Het was er sfeerloos. Het voelde er nooit alsof je in een academische omgeving zat. Heel goed dat toekomstige generatie(s) studenten in een hopelijk stimulerender omgeving terecht komen.
Het staat de universiteit vrij om zelf te bepalen wat het met de eigen grond doet, binnen de daartoe gestelde kaders. Die sociale huurwoningen zijn foeilelijk. Goedkope baksteentjesbouw en prefabbeton zonder kraak of smaak.
Je maakt je er met de volgende zinsnede wel heel gemakkelijk van af: “Natuurlijk is er gebrek aan collegezalen, dat is bekend, maar die zoekt de universiteit dan maar elders.”
Ja, dat doet de universiteit, alleen niet op een manier die jou aanstaat. En studenten de stad uit jagen: wie is daarmee nu gebaat? Leiden is in grote lijnen ongeschonden door de crisis heen gekomen. De aanwezigheid van een universiteit is daarvoor één van de hoofdredenen.
Rijksbouwmeester Kist is een niet bestaande persoon die je uit je hele grote duim hebt gefantaseerd. Er is nooit een Rijksbouwmeester Kist geweest.
Wie meer wil weten over de ontstaansgeschiedenis van het Witte Singel Doelen complex:
http://www.hum.leidenuniv.nl/medewerkers/forum/index-309/wsd-309.html
Ik heb het aandachtig doorgelezen, maar de naam van architect Kist wordt bij geen van de gerealiseerde gebouwen vermeld.
Misschien verklaart dit één en ander:
Wim Quist was rijksbouwmeester in de periode 1974 – 1979. Eén van zijn creaties is de Rotterdamse Schouwburg, ook wel de Kist van Quist genoemd.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Wim_Quist
http://www.rotterdam.nl/tekst:tekst_de_kist_van_quist_en_zijn_voorgangers
Misschien verklaart dit één en ander:
Wim Quist was rijksbouwmeester in de periode 1974 – 1979. Eén van zijn creaties is de Rotterdamse Schouwburg, ook wel de Kist van Quist genoemd.
Citaat:”Bij sloop moet het aantal sociale woningen elders in de stad worden gecompenseerd.”
Na sloop en nieuwbouw zie je vaak dat de huurprijzen hoger worden. Dat kan dus een probleem zijn voor mensen met een laag inkomen.
Maar als er sociale huurwoningen elders terugkomen met ongeveer dezelfde huurprijs als nu, zou het plan van de universiteit geen probleem moeten zijn.
@ Piet, ja sorry, heel goed, het was Quist natuurlijk !
@ Eric van ’t Groenewout: ondanks je scherpe aanval handhaaf ik mijn betoog. Het blijft in mijn ogen nog steeds kapitaalvernietiging om zulke jonge gebouwen weer plat te gooien en door weer iets anders te vervangen, waarvan we maar moeten afwachten of die goed in de Witte Singel- en Doelen-omgeving passen. Over smaak valt natuurlijk niet te twisten en ik vind die gebouwen in het WSD complex dus niet lelijk, ook die sociale woonblokken eigenlijk niet of niet overwegend. En de clusters Noord, Zuid en UB aan de Witte Singel gewoon mooi ! Monumentstatus dus ook. Immers alle gebouwen zijn op zich uniek en exemplarisch voor de originele bouwstijl van eind jaren ’70 . Ja, alleen het geschiedenisgebouw was misschien een soort utilitair “schoolgebouw” en niet súper-gezellig, maar dat hóéfde ook niet per se met zoveel gezellige gebouwen eromheen. Zoals zélfs het Centraal Faciliteitengebouw, thans Lipsius, niet echt moeders allermooiste misschien maar wel heel apart, nog steeds ook wel nostalgisch “LAK” of spottend “de kerncentrale” genoemd. Trouwens, gezelligheid maakten we als studenten indertijd zelf wel…En dat doen ze nog ! Één ding wil wel toegeven: ach, misschien zou dat geschiedenisgebouw dan wel mogen worden vervangen, want daarmee valt of staat de eenheid aan de Witte Singel ook niet.
Overigens zuig jij uit jóúw grote duim dat het door de universiteit verlaten van panden in de jaren 70/80 óók kapitaalvernietiging betekende: nee, geen van de oude panden die toen her en der aan bijvoorbeeld Rapenburg, Noordeindeplein, Breestraat en elders verlaten werden, is afgebroken hoor… Sterker nog: ze werden vaak tegen goed geld verkocht. Als het huurpanden waren, kon de hoge huurpost natuurlijk worden weggestreept tegen het bezit van de eigen nieuwbouw.
Wat ik trouwens nu ook vrees, is niet alleen een overijverige plannenmaker in het College van Bestuur, een weer eens bouw-enthousiaste gemeente, de kapitaalvernietiging en een weer onnodige bouwput. Maar ook ben ik bang, dat als het huidige tekort aan grote collegezalen in het nu al te krappe WSD-complex zelf moet worden opgelost, dit dus gepaard zal gaan met ROC-achtige hoogbouw. Ik blijf dus voor het grootste deel van het afbraak- en wederopbouwplan zeer skeptisch … Nee, tégen !
Scherpe aanval, kom op Maarten… Maar kom nu eens inhoudelijk met een onderbouwing. Dit blijft niet meer dan roepen in de trant van ‘ik vind de gebouwen mooi, dus ze moeten blijven’. En dan?
Dat jij het kapitaalvernietiging vindt: so what? Heb je inzage in de afschrijvingen, de dagelijkse kosten aan onderhoud, enz.? Je vindt dit, je vindt dat, maar elke inhoudelijke onderbouwing ontbreekt.
Quist heeft overigens geen enkel gebouw van de universiteit ontworpen, of blijf je ook bij die onjuiste stelling? Er is een prachtig overzicht van Quists werk, en wat blijkt: deze geweldige architect heeft zelfs (helaas) geen enkel gebouw in Leiden ontworpen.
Maarten, je vergeet dan ook nog de vele vele leegstaande kantoorgebouwen ! Ongeveer 14 % van de kantoren en scholen in Leiden staat leeg ! De eigenaren (vaak vastgoed-bedrijven) verkopen die maar al te graag voor een appel en een ei aan ieder die zich aandient om die te gaan verbouwen. Bijvoorbeeld voor universitaire kantoren en collegezalen…! Zo worden leegstaande panden ook al hier en daar omgebouwd voor extra, semi-permanente spoed-huisvesting van de al te lang in AZC’s wachtende vergunninghouders. Hetgeen te vaak door bezorgde burgers, vooral woningzoekenden, verward wordt met noodopvang van nieuwkomers. Het gaat dus niet ten koste van de wachtlijsten met andere woningzoekenden, maar komt bovenop het van rijkswege opgelegde contingent van ongeveer 50 gewone woon-eenheden per jaar dat de sociale wooncorporaties normaliter toch al voor dit doel moeten leveren. Daarbij blijft Leiden overigens landelijk gezien ver achter. Sinds kort mogen er dan overigens ook verschillende van die statushouders (individuen en stellen) samen in één woning. In elk geval blijft nog genoeg aan leegstaande kantoorpanden over voor de universiteit…
Kun je voorbeelden geven, Wander, van vastgoed-bedrijven die voor een appel en een ei leegstaande kantoren in Leiden aanbieden? Noem eens een voorbeeld van een recentelijk voor een appel en een ei verkocht kantoorpand in Leiden?
Als wat je zegt inderdaad waar is, stap ik morgen in het vastgoed, vooral omdat de grond in Leiden steeds duurder wordt.
Kun je voorbeelden geven van de kosten die met verbouwing van leegstaande kantoorpanden tot volwaardige universitaire gebouwen zijn gemoeid, en voorbeelden van leegstaande gebouwen die voor universitaire doeleinden kunnen worden gebruikt?
Zou het kunnen zijn dat verbouwen duurder is dan nieuwbouw, en dat er geen geschikte locaties zijn? Op de Rooseveltstraat staat bijv. e.e.a. leeg. Ik verwacht dat geen student of docent graag naar die kant van de stad wil verkassen voor college of onderzoek. Als je kijkt waar er veel leegstand is, is dat meestal op locaties die totaal ongeschikt zijn om als universiteitsvestiging te fungeren.
Ik hoef aan u, waarde heer Van ’t G., helemaal niets aan te tonen of bewijzen. Het College van Bestuur heeft een vastgoedman in zijn midden en die kan dat zelf wel uitzoeken. Gemeentelijke cijfers zeggen dat ruim 14 % van de kantoren in Leiden leeg staat, iets minder dan het landelijk gemiddelde. En die 14 % bevindt zich óveral verspreid door onze mooie stad en dus niet alleen aan de Rooseveltstraat of andere buitengewesten. Jazelfs volop rond, achter en opzij van het stationsgebied, dus nabij diverse andere universitaire clusters. Landelijke onderzoeken wijzen uit dat vastgoedbedrijven vreselijk in hun maag zitten met die leegstand die alleen maar verlies oplevert. En die willen die panden zo snel mogelijk kwijt. Tegen de nodige appelen en eieren, zo bleek onlangs nog in een documentaire op tv. Daarom is de gemeentelijke taskforce huisvesting vergunninghouders druk bezig met het inventariseren van geschikte panden en wil ze er een of twee samen met een woningbouwcorporatie geschikt maken voor ingeburgerde vluchtelingen en studenten. En ach, er worden van mij nu voorbeelden geëist van de kosten en begrotingen. Ik ben toch geen bouw-ondernemer, makelaar, calculator of universitair vastgoedman? Dat mogen de specialisten zelf doen. Maar als de gemeente een kantoorpand tot woningpand kan omtoveren, zullen de verbouwingskosten dus wel meevallen. Ik mag tenslotte herinneren aan voormalig wethouder Witteman, die jaren geleden het schitterend verbouwde fabrieksgebouw De Nieuwe Energie opende, een kantorenverzamelgebouw waar nu onder veel meer het Leidsch Dagblad, Portaal en Energiek Leiden zitten. In zijn openingstoespraak zei hij, dat dit gebouw een goed tegenbewijs was van de alom nageaapte stelling dat sloop/nieuwbouw goedkoper is dan verbouwen. Ik zou zeggen: stel jezelf open voor deze nieuwe ongekende mogelijkheden en sluit je er niet als ongelovige Thomas voor af…
Maarten Kersten. Ik zal je even uit de droom helpen. De heer Kist was geen Rijksbouwbouwmeester maar voorzitter van het College van Bestuur. Ik meen mij te herinneren rond 2002. Overigens ik vind je reactie op de plannen van Universiteit en gemeente
(Er ging iets mis Maarten. Hier het vervolg.)
Leiden heel goed. Vooral ook de passage waar je min of meer op komt de bewoners siert je in plaats van het hol geblaat van het gelijk hebben.
Ook de universiteit moet kunnen uitbreiden.
Het verwondert mij steeds weer, gezien sommige reacties hierboven, dat sommige mensen denken dat over de stad verspreid staande leegstaande gebouwen zomaar eventjes omgebouwd kunnen worden tot collegezalen,studentenvoorzieningen en andere universitaire gebouwen. Onmogelijk is het weliswaar niet, maar waarom zou de universiteit dit doen als zij over eigen grond beschikt waar nu sociale huurwoningen op staan?
@Quetzal. Ja, goed gezien, ik had bestuursvoorzitter Kist en bouwmeester Quist doorelkaar gegooid…
@Een Leids Burger: Natuurlijk moet de universiteit kunnen uitbreiden, maar als je de bouwtekeningen mag geloven, gaan ze eerder ‘inbreiden’ en meer de hoogte in. Het Lipsius (oud LAK) afgebroken en niet vervangen, want daar moet een nieuwe ‘corridor’ komen. Alsof de bruggen over de Witte Singel, aan weerszijden van het Lipsius, ooit wel eens meer dan 6 studenten/docenten tegelijk dragen…! Nee, ik zweer je, er zit in het universitair College van Bestuur, net zoals een jaar of tien geleden bij een vorig college het geval was en in schandalen verwikkeld, een vastgoedfunctionars die dit soort projecten en het o zo leuke spelen met miljoenen als hobby heeft. En daar zou het architectonisch interessante en in bewuste samenhang met zijn omgeving gebouwde sociale wooncomplex voor moeten wijken? Het was indertijd, nog maar zo’n 31 jaar geleden, de bedoeling van universiteit en gemeente dat er menging zou zijn tussen burgerij en universitaire wereld. En dat heeft gewerkt! Hoezo heeft de universiteit daar eigen grond?? De corporatie De Sleutels heeft dat in erfpacht van de gemeente !
Het was een handvol streng geselecteerde vooruitstrevende architecten onder coördinatie van inderdaad rijksbouwmeester Quist die voor het makro-project WSD tekende: Zanstra, Van Stigt, Dijkstra, Bosch, Ahrens&Kleijer. Ook vele kunstenaars, wier aan de architectuur aangepaste werken nog steeds binnen- en buitenruimtes aankleden, tot een speciaal boek en diverse tentoonstellingen elders in het land hebben geleid. Een mooi geheel, volop bejubeld. Monumentenstatus (inmiddels hoort het bij het gevestigde stadslandschap) en respect zouden dan eigenlijk wel op hun plaats zijn. En dat complexe complex zou dan na 31 à 34 jaar weer worden afgebroken? Respectloos ! En dat zou geen kapitaalsvernietiging zijn? En de tevreden en nu volkomen overvallen binnenstadbewoners zouden dan door de gemeente naar een terrein achter het station mogen worden verbannen? Laat, zoals al hierboven gezegd, de universiteit daar zelf maar gaan zitten. Het Archeologisch Centrum is tenslotte door het College van Bestuur enige jaren geleden ook al van het WSD-complex daarheen gedeporteerd (belachelijk) en er zijn nog veel meer universitaire clusters daar… En laat de gemeenteraad de erfpacht van de woningen maar gewoon verlengen !
De betreffende woningbouwvereniging, De Sleutels, heeft de grond in erfpacht van de gemeente Leiden. Misschien kan dat gegeven even goed doordringen tot de informatieschuwe redacteur en reaguurders alhier. De grond is dus geen eigendom van Universiteit Leiden. Voortaan eerst even het een en ander checken voordat je als redacteur zomaar een artikel in elkaar knutselt en je als reaguurder op gelijke banale hoogte gaat zitten zwetsen.
@Kersten
Ik ben er inderdaad vanuit gegaan dat de informatie in de berichtgeving juist zou zijn.
Maar ook als de grond niet van de universiteit zou zijn maar van de gemeente is en woningcorporatie De Sleutels die grond in erfpacht zou hebben van de gemeente hoeft dit de uitbreidingsplannen niet in de weg te staan.
–
Wees blij dat de UB en het historische gebouw aan de Arsenaalstraat behouden blijven. De oude Lak-theaterzaal in het Lipsiusgebouw is nu collegezaal geworden. Op den duur zal het, i.v.m. ruimtegebrek, onvermijdelijk zijn dat de gebouwen ook hoger worden.
Maar als het Lipsiusgebouw zou verdwijnen om plaats te maken voor nieuwbouw zal ik er niet om treuren hoor.
–
Ik zie het zo dat de universiteit wil uitbreiden juist in de omgeving van de witte singel en het doelencomplex. Zodat de gebouwen voor de geesteswetenschappen,geschiedenis archeologie e.d. zoveel mogelijk bij elkaar blijven en niet her en der over de stad verspreid worden.
–
Omdat de universiteit voor de uitbreiding het doelencomplex wil gebruiken zouden de huurders (van woningcorporatie De sleutels) dan naar het oude Poortgebouw aan de achterkant van het station moeten. Daar zullen ze vast niet blij mee zijn maar, zoals in mijn eerste reactie toegelicht, is dat een kwestie van goede afspraken kunnen maken.
@Leidse Burger: je praat wel makkelijk over de ‘deportatie’ van mensen van vlees en bloed (én ziel én woongenot) naar een naargeestig terrein achter het station… Ik heb van locale huurders gehoord dat deze bewoners ‘in shock’ zijn, want overvallen door het slechte nieuws dankzij miscommunicatie in het recente verleden. Het verslag van de ‘inloopavond’ van afgelopen dinsdag in het Leidsch Dagblad geeft die stemming aardig weer. Het werd dus geen inloop maar een tehoop-loop en de universitaire bestuurder die de avond voorzat leek de orde niet echt in de hand te hebben of respect af te dwingen met zijn argumenten. Gisteravond liep ikzelf nog even ‘in’ bij de masterclass van de PvdA in café De Leide Lente, waar Henri Lenferink de spreker was. Een gemoedelijke avond waar veel ideëen voor en van de stad over de tafel vlogen. Toen deze inloper opperde dat het nieuwe gemeentelijke speerpunt van samenwonen-in-verscheidenheid overeenkwam met het door betreffende sociale woningen in het Doelencomplex overbruggen van de aloude tegenstelling tussen de ‘autochtone’ Leidse bevolking en de academische en studentikoze, stelde de burgemeester dat deze tegenstelling wel voorbij was. Die functie had dit wooncomplex in zijn ogen dus niet meer. Maar hij gaf wel toe dat de bewoners natuurlijk erg gesteld waren op hun woning in het centrum en hij begreep hun frustratie. Niettemin stelde hij dat het nieuwe plan van belang was voor de universiteit en dus ook voor de stad. Hij vond wel dat de benadering van de huurders tot nu toe niet de schoonheidsprijs verdient, dat er zorgvuldig naar diverse alternatieve locaties voor het sociale wooncomplex moet worden gezocht en dat de bewoners heel zorgvuldig moeten worden begeleid. Uit zijn woorden en die van andere aanwezigen (voor de Haagse campus werkzaam) bleek echter ook dat de gemeente Leiden bang is dat, indien het nieuwe WSD-plan niet zou doorgaan, de universiteit steeds meer naar Den Haag verhuist. Anderen vonden tijdens de discussie na afloop dat dat ook heel anders kan worden opgelost, bijvoorbeeld veel verschillende colleges en niet een paar hele vakgroepen naar Den Haag overbrengen. Overigens, Leidse Burger, stel je ten onrechte dat archeologie in het WSD-complex zit. De archeologen en studenten van het Archeologisch Centrum moesten ook al enkele jaren geleden verhuizen naar ergens in de buurt van de Wassenaarseweg. Dichtbij die eenzaam voor zich uitstarende grote mensfiguur aan het eind daarvan: Corpus. Dus is er geen enkel bezwaar om nu ook andere delen van de zogenoemde ‘Humaniora-studies’, technische afdelingen of administratieve kantoren daarheen of naar het Poortgebouw te laten verhuizen. Beter dan het nabij Corpus eenzaam neerzetten van een “sociaal” woningcomplex met honderden zich verlaten en verbannen voelende kleine mensfiguren…
http://www.krapuul.nl/politiek-blog/lokaal-blog/2538167/schofterige-actie-universiteit-leiden-gelieve-op-te-flikkeren-uit-uw-woning-want-wij-willen-een-campus/
Nog een nadeel van het slopen van deze woningen waar nog niemand het over heeft gehad is de sociale controle in het gebied. Er staan in dat gebied tussen Witte Singel, Groenhazengracht, Doelengracht, Hortus buiten deze woningen enkel universiteitsgebouwen die uiteraard ‘s-avonds gesloten zijn. Als het woningblok daar plat gaat verdwijnt ook een groot deel van de sociale controle in dat gebied.